Skip to content

Who is Perhat Tursun

Perhat Tursun
Perhat Tursun
Perhat Tursun .

Perhat Tursun is an Uyghur poet and author born in 1969 in Atush, which is about 20 km away from Kashgar. He studied at the Minzu University of China, and later worked for the Cultural Department of Xinjiang Uyghur Autonomous Region. In 2011, he earned his PhD in Turkology from Minzu University of China.

Perhat Tursun is a dissident writer and one of the intellectuals imprisoned since 2016 due to his criticism of the Chinese regime’s oppressive policies against Uyghur people. He was imprisoned several times during the 1990s and was sent to a “Vocational Training Center” Concentration Camp in 2018. In 2019, he was sentenced to 16 years in prison.

His novel “Back Street” was published in 2021 by Colombia University Press. And his essays collection, short stories, and poetry were published in Istanbul. He also authored other books such as “The Art of Suicide“, “The Wilderness of the Messiah“, “The Hundred Love Poems“, “The Big City“, and “The Wroks of Perhat Tursun“.

Currently, Perhat Tursun is detained in Atush Prison, serving 16 years of prison terms, and with 12 years left for him. Unfortunately, there is still no information about his well-being or health

situation.

Some of his books on the internet:

Back Street
Back Street, alternative link, alternative link, alternative link, Audio Book ISBN: 9780231202916 published by Columbia University Press in September 2022.
The Wilderness of the Messiah
The Wilderness of the Messiah, alternative link, alternative link, alternative link, alternativ link ISBN: 7-10503037-7 published by National Publishing House – 民族出版社(北京) in November 1998
The Art of Suicide
The Art of Suicide, alternative link, alternative link, alternative link ISBN: 7-228-05258-7 published by the Xinjiang People’s Publishing House – 新疆人民出版社 in June 1999
The Hundred Love Poems
The Hundred Love Poems, alternative link, alternative link, alternative link
The Big City
The Big City

Some of the articles mentioned Perhat Tursun:

The Backstreets: A Novel from Xinjiang by Perhat Tursun (review)

The Uyghur Novel Published by Columbia University Press That Everyone Is Talking About

Disappeared Uyghur author’s novel translated into English for the first time

Ethnic violence, fear and alienation in Xinjiang

Xinjiang Has Produced Its James Joyce

The Backstreets: A Novel from Xinjiang by Perhat Tursun

Perhat Tursun receives the Tucholsky Prize 2022

Runner-up: Observer/Anthony Burgess prize for arts journalism 2023 – Luke Hallam on Perhat Tursun’s The Backstreets

Uyghur Poetry in Translation: Perhat Tursun’s “Elegy”

Uyghur Poetry in Translation: Perhat Tursun’s “Elegy”

Fear and Writing in Xinjiang: On Tahir Hamut Izgil’s “Waiting to Be Arrested at Night” and Perhat Tursun’s “The Backstreets”

‘The Backstreets’ by Perhat Tursun (Review)

Becoming Vermin – Perhat Tursun as a Franz Kafka Character

Grassland logic, Agrilogistics and Hanspace Cosmologies — Robin Visser’s Disruptive “Questioning Borders”

Uyghur Authors in China

The vanished

Scenes from the Disappearance of Perhat Tursun, a Preeminent Modernist Uyghur Author

The novelist now locked away in Xinjiang’s security state

Perhat Tursun’un kısılmış sesini duymak (Turkish)

‘The Backstreets’ by Perhat Tursun: A Xinjiang novel before its time

Fiction: ‘The Backstreets’ by Perhat Tursun

Çin esaretindeki Uygur şair Perhat Tursun’a dair yeni bilgiler ortaya çıktı (Turkish)

The Backstreets by Perhat Tursun [A Review]

Centuries of Dislocation

[REVIEW] “A Psychoanalytical Auto-fictional Biography of a City: Perhat Tursun’s 𝑇ℎ𝑒 𝐵𝑎𝑐𝑘𝑠𝑡𝑟𝑒𝑒𝑡𝑠” by Serena De Marchi

‘A letter to the prison—for Perhat Tursun’

Journey by night

Lauren Bo reviews The Backstreets: A Novel from Xinjiang by Perhat Tursun

Perhat Tursun and Raif Badawi in Foreign Policy

A Uyghur seeks just a place to sleep in ‘The Backstreets’

A Uyghur Author and Translator Were Detained. Now, Their Novel Speaks For Them

For the first time, a Uyghur novel is translated into English

The disappearance of Perhat Tursun, one of the Uyghur world’s greatest authors

Two Poems by Perhat Tursun: “Morning Feeling,” “Elegy”

Byways of Translation

PEN Resolution on China

The Backstreets (Review)

Meet China’s Salman Rushdie

Sporedne ulice: roman iz Xinjianga

Perhat Tursun, ‘De achterstraten’

Translation as Transgression: Bringing the Uyghur Novel The Backstreets into English

Perhat Tursun ‘elegy’ Translation Poem by Michael Burch

Uighur Poetry in a Time of Crisis

Some of his poems found on the internet:

MORNING FEELING
JOSHUA L. FREEMAN, TRANSLATOREvery morningthe junk collector’s coarse and ugly voice through the cracks of the doors
through the cracks in the window
with all its might squeezes into the house Perhaps there’s nothing pitiful in this voice yet its coarseness and ugliness
make it sound pitiful indeedI recall
how many places
my address and phone number have been left and with that I feel
that I’ve lost many things I even sense I’ve lost
my most vital inner secrets On broad streets
I feel myself stark naked for no one comes to visit and no one calls
Perhaps somewhere they watch me furtively shamelessly gawking at my phone number and address as if gawking sordidly at my secretsNot daring to go outside
I curse them all sitting here
The junk collector’s ugly and hoarse voice the beauty of the sunlight on the buildings the bad smell rising from the blanket
force one to acknowledge that the sun has come up

1993, Ürümqi

Note: The junk collector (eski tüski tergüchi in Uyghur, shoupòlàn in Chinese) is a ubiquitous figure in urban China. Starting in the early morning, and throughout the day, junk collectors walk the city streets, calling out in a loud voice, often hoarse from shouting, for whatever junk they may be able to use or sell.

ئەتىگەن تۇيغۇسى

ھەركۈنى ئەتىگەن
ئەسكى تۈسكى تەرگۈچىنىڭ قوپال ۋە سەت ئاۋازى
ئىشىكلەرنىڭ قىسلاچلىرىدىن
دېرىزىنىڭ قىسلاچلىرىدىن
بار كۈچى بىلەن كىرەر ئۆيگە سىغدىلىپ
ئېچىنىشلىق ئەمەستۇر بەلكىم بۇ ئاۋاز
بىراق قوپال ۋە سەتلىكىدىن
ئېچىنىشلىق ئاڭلىنىدۇ شۇ قەدەر
يېتەر يادىمغا
نۇرغۇن جايلاردا
قېلىپقالغىنى ئادرېسىم ۋە تېلىفون نومۇرىمنىڭ
شۇنىڭ بىلەن ھېس قىلىمەن
يوقاتقاندەك نۇرغۇن نەرسىنى
يوقاتقاندەك سېزىمەن ھەتتا
ئەڭ مۇھىم ئىچكى سىرلىرىمنى
چوڭ كوچىلاردا
قېپيالىڭاچ ھېس قىلىمەن ئۆزۈمنى
چۈنكى ھېچكىم كەلمەيدۇ ئىزدەپ
ھېچكىم ماڭا ئۇرماس تېلىفون
بەلكىم ئۇلار ئوغرىلىقچە نەلەردىدۇر كۆزىتەر مېنى
نومۇسىزلارچە قىلار تاماشا تېلىفون نومۇر ۋە ئادرېسىمنى
تاماشا قىلغاندەك رەسۋالارچە سىرلىرىمنى
سىرتقا چىقىشقا پېتىنالماستىن
ھەممىنى تىللايمەن بۇندا ئولتۇرۇپ
ئەسكى تۈسكى تەرگۈچىنىڭ سەت ۋە بوغۇق ئاۋازى
بىنالارغا چۈشكەن ئاپتاپ جىلۋىسى
يوتقاندىن كۆتۈرۈلگەن تەننىڭ بەدبوي پۇرىقى
تاڭ ئاتقىنىنى
ئېتىراپ قىلىشقا قىستار كىشىنى

1993 ئۈرۈمچى

ELEGY
JOSHUA L. FREEMAN, TRANSLATOR’Your soul is the entire world.’
―Hermann Hesse, Siddhartha

Among the corpses that froze in exodus over the icy mountain pass, can you recognize me? The brothers
We asked to shelter us took our clothes. Go by there even now and you will find our naked
Corpses.When they force me to accept the massacre as love
Do you know that I am with you.

Waking from three hundred years of sleep they do not recognize each other, nor do they know their own greatness
I happily drank down poison, thinking it fine wine
When they search the streets and cannot find my vanished figure
Do you know that I am with you.

In that tower built of heads is my head too
They cut my head off just to test the sharpness of a sword.
When before the sword The cause-and-effect relationship we had loved is laid waste like a mad lover’s body
Do you know that I am with you.

When in the market those with tall fur hats are used for target practice, and a man’s face draws out in suffering as the bullet cleaves his brain
And before his eyes which look to know the reason of his death the murderer’s figure fades and disappears
Reflected in that bullet-pierced brain’s fevered thoughts will be my form, at that time
Do you know that I am with you.

In those times when drinking wine was a graver sin than drinking blood, do you know the taste of the flour ground in the blood-turned mill? The wine
That Elishir Nawa’i deliriously dreamed up was modeled on the flavor of my blood.
In that infinitely mysterious drunkenness’s deepest levels
Do you know that I am with you.

March 2006, Beijing, Xihongmen

Note: Elishir Nawa’i, a Central Asian poet and statesman of the fifteenth century, was one of the major Turkic representatives of Sufi poetry. This literary movement stressed the desire to achieve unity with the divine, and conveyed love and longing for God through symbolic expressions of love for wine and women. It is said that for all the poetry he wrote in praise of wine, Elishir Nawa’i never tasted any.

The form of Perhat’s poem echoes a ghazal by another prominent Turkic Sufi, the dervish poet Baba Rehim (Shah) Meshrep. Recounting a number of momentous events in Islamic history–when God made Adam, when Ibrahim (Abraham) survived the flames, when the prophet Zakariya was sawed apart along with the tree in which he was hiding–Meshrep affirms at the end of each couplet that “I was with [him].” Meshrep himself was martyred in 1711, hanged, it is said, because of his relentless criticism of the corruption and injustice of contemporary Central Asian rulers.

The Uyghur poetic form qeside (elegy) is derived via Persian from the Arabic qasida, a long, highly formalized poem of praise or eulogy. Perhat’s free verse poem departs from the traditional rhyme and meter of the qeside.

******************************

Elegy
by Perhat Tursun
loose translation/interpretation by Michael R. Burch

‘Your soul is the entire world.’
―Hermann Hesse, Siddhartha

Asylum seekers, will you recognize me among the mountain passes’ frozen corpses?
Can you identify me here among our Exodus’s exiled brothers?
We begged for shelter but they lashed us bare; consider our naked corpses.
When they compel us to accept their massacres, do you know that I am with you?

Three centuries later they resurrect, not recognizing each other,
Their former greatness forgotten.
I happily ingested poison, like a fine wine.
When they search the streets and cannot locate our corpses, do you know that I am with you?

In that tower constructed of skulls you will find my dome as well:
They removed my head to more accurately test their swords’ temper.
When before their swords our relationship flees like a flighty lover,
Do you know that I am with you?

When men in fur hats are used for target practice in the marketplace
Where a dying man’s face expresses his agony as a bullet cleaves his brain
While the executioner’s eyes fail to comprehend why his victim vanishes, …
Seeing my form reflected in that bullet-pierced brain’s erratic thoughts,
Do you know that I am with you?

In those days when drinking wine was considered worse than drinking blood,
did you taste the flour ground out in that blood-turned churning mill?
Now, when you sip the wine Ali-Shir Nava’i imagined to be my blood
In that mystical tavern’s dark abyssal chambers,
Do you know that I am with you?

Keywords/Tags: Perhat Tursun, Uyghur, translation, Uighur, Xinjiang, elegy, Kafka, China, Chinese, reeducation, prison, concentration camp, conscious, seeking, brother, brothers, brotherhood, shelter, wine, poison, sword

TRANSLATOR NOTES: This is my interpretation (not necessarily correct) of the poem’s frozen corpses left 300 years in the past. For the Uyghur people the Mongol period ended around 1760 when the Qing dynasty invaded their homeland, then called Dzungaria. Around a million people were slaughtered during the Qing takeover, and the Dzungaria territory was renamed Xinjiang. I imagine many Uyghurs fleeing the slaughters would have attempted to navigate treacherous mountain passes. Many of them may have died from starvation and/or exposure, while others may have been caught and murdered by their pursuers.

قەسىدەسېنىڭ روھىڭ پۈتۈن دۇنيا
–     ھېرمىن ھەسسي،«سددىخارتىخا»دىنقاچ – قاچتا مۇزداۋاندا توڭلاپ قالغان جەسەتلەر ئىچىدىن مېنى تونۇيالامسەن؟ پاناھ تارتقان
قېرىنداشلار سالدۇرىۋالدى كېيىملىرىمىزنى. ھازىرمۇ ئۇندىن ئۆتسەڭ ئۇچرايدۇ يالىڭاچ
جەسەتلىرىمىز. قەتلىئامنى ئۇلار ماڭا مۇھەببەت دەپ تاڭغاندا
بىلەمسەن مەن سەن بىلەن بىللە.ئۈچ يۈز يىللىق ئۇيقۇدىن ئويغىنىپ تونۇمايدۇ ئۇلار بىر بىرىنى، بىلمەيدۇ ھەم ئۆزىنىڭ ئۇلۇقلىقىنى
زەھەرنى ئېسىل شاراب بىلىپ خوشاللىق بىلەن ئىچىۋەتكەن مەن
ئۇلار كوچىلاردىن غايىپ بولغان گەۋدەمنى ئىزدەپ تاپالماي يۈرگەندە
بىلەمسەن مەن سەن بىلەن بىللە.

كاللىلاردىن ياسالغان ئاشۇ مۇنار ئىچىدە بار مېنىڭمۇ كاللام
قىلىچنىڭ ئىتتىك گاللىقىنى سىناش ئۈچۈنلا كەسكەن مېنىڭ كاللامنى. قىلىچ ئالدىدا
بىز سۆيگەن سەۋەپ نەتىجە مۇناسىۋىتى خۇددى تەلۋە ئاشىقنىڭ ۋۇجۇدىدەك گۇمران بولغاندا
بىلەمسەن مەن سەن بىلەن بىللە.

بازاردا ئېگىز تۇماقلىقلار قارىغا ئېلىش مەشىق نىشانى بولغاندا مېڭىسىگە ئوق سانچىلغان كىشىنىڭ چىرايى ئازابلىق سوزۇلۇپ، ئۆزىنىڭ ئۆلۈش سەۋەبىنى بىلمەك بولۇپ قارىغان كۆزىنىڭ ئالدىدا جاللاتنىڭ گەۋدىسى غۇۋالىشىپ يوقالغاندا
ئوق سانچىلغان مېڭىدىكى قىزىپ كەتكەن تەپەككۇردا ئەكس ئەتكىنى مېنىڭ گەۋدەم، ئاشۇ چاغدا
بىلەمسەن مەن سەن بىلەن بىللە.

شاراب ئىچىش قان ئىچىشتىنمۇ ئېغىر گۇناھ ھېسابلانغان ئاشۇ دەۋرلەردە،  بىلەمسەن ئادەم قېنىدا چۆگىلىگەن تۈگمەندە تارتىلغان ئۇننىڭ تەمىنى؟ ئەلشىر ناۋائى
ئەسەبىيلەرچە خام خىيال قىلىپ  چىققان شارابنىڭ تەمى ئۈلگە ئېلىنغان مېنىڭ قېنىمدىن
چەكسىز سىرلىقلاشقان ئاشۇ مەستلىكنىڭ ئەڭ چوڭقۇر قاتلاملىرىدا
بىلەمسەن مەن سەن بىلەن بىللە.

2006- يىل 3- ئاي، بېيجىڭ، شىخوڭمىن

The Fog and the Shadowsadapted from a novel by Perhat Tursun
loose translation/interpretation by Michael R. Burch’I began to realize the fog was similar to the shadows.’
I began to realize that, just as the exact shape of darkness is a shadow,
even so the exact shape of fog is disappearance
and the exact shape of a human being is also disappearance.
At this moment it seemed my body was vanishing into the human form’s final state.After I arrived here,
it was as if the danger of getting lost
and the desire to lose myself
were merging strangely inside me.While everything in that distant, gargantuan city where I spent my five college years felt strange to me; and even though the skyscrapers, highways, ditches and canals were built according to a single standard and shape, so that it wasn’t easy to differentiate them, still I never had the feeling of being lost. Everyone there felt like one person and they were all folded into each other. It was as if their faces, voices and figures had been gathered together like a shaman’s jumbled-up hair.Even the men and women seemed identical.
You could only tell them apart by stripping off their clothes and examining them.
The men’s faces were beardless like women’s and their skin was very delicate and unadorned.
I was always surprised that they could tell each other apart.
Later I realized it wasn’t just me: many others were also confused.For instance, when we went to watch the campus’s only TV in a corridor of a building where the seniors stayed when they came to improve their knowledge. Those elderly Uyghurs always argued about whether someone who had done something unusual in an earlier episode was the same person they were seeing now. They would argue from the beginning of the show to the end. Other people, who couldn’t stand such endless nonsense, would leave the TV to us and stalk off.Then, when the classes began, we couldn’t tell the teachers apart.
Gradually we became able to tell the men from the women
and eventually we able to recognize individuals.
But other people remained identical for us.The most surprising thing for me was that the natives couldn’t differentiate us either.
For instance, two police came looking for someone who had broken windows during a fight at a restaurant and had then run away.
They ordered us line up, then asked the restaurant owner to identify the culprit.
He couldn’t tell us apart even though he inspected us very carefully.
He said we all looked so much alike that it was impossible to tell us apart.
Sighing heavily, he left.
كۆيۈۋاتقان بۇغدايمەنئاشۇ قۇيرۇغلۇق يۇلتۇز ھەممىڭلار قاغىغان ،
قاراڭغۇ كائىناتتا نىشانسىز ، قارارسىز سەرگەردان .
سۆيگىن مېنى قىساسكارنىڭ قولىدىن بېرىپ قويغان ،
ئەڭ ئاخىرقى قىساس پۇرسىتىدەك .
مەن ئاشۇ كىشىمەن دەرەختىكى سايەم ئويۇپ ئېلىنغان،
ۋە شۇ كۈندىن باشلاپ ئۆلدى دەپ قارالغان.
سۆيگىن مېنى قىزىپ كەتكەن مېڭىسىدە تەلۋە قاتىلنىڭ،
پەيدا بولغان قالايمىقان خام خىيالىدەك.مەن ئاشۇ بۇغدايمەن جەننەتمۇ ئوت بىلەن داغلاپ كۆيدۈرگەن،
تومۇزدىكى قوياش نۇرىمۇ مۇزلىتىپ تىترەتكەن.
سۆيگىن مېنى خارلىنىش كېسىلىگە گىرىپتار بولغاندەك.
غەيرى ئەقلىي كىشىلەرنىڭ قورشاۋىدا ئەقىلگە مەپتۇن بولغاندەك.
مەن ئاشۇ بۆرىمەن سۇغۇق يالتىرار ئۇستىخانلىرىم داخان ئايال قولىدا…..تارقىلىمەن ئەپسۇندەك تۇپراق، ھاۋا، يالقۇن ۋە سۇغا.
سۆيگىن مېنى كۈن بىلەن ئاي بىر سىزىقتا توغرا كېلىپ ھەمەل بۇرجىدا،
ئۇچراشسىمۇ ئالتىنجى دەرىجىدە، يۈز بەرمىگەن مۆجىزىلەردەك

2004- يىلى يىل 25- ئاۋغۇست، ئۈرۈمچى

ئانا تىلبىر دوستۇمنىڭ ياۋرۇپاغا ماكانلاشقىنىغا خېلى يىللار بولدى
ئۇزاقى يىل جىگەر راكىدا يات شەھەردە كۆزىنى يۇمدى
ئايالى ياۋرۇپالىق
باللىرىمۇ شۇ يەردە ئۆسكەن
كۆز يۇمۇش ئالدىدىكى بىردىنبىر ئارزۇسى
ئانا تىل – ئۇيغۇر تىلىدا ۋېدالىشىش ئىكەن
ئەپسۇس، ھېچكىم چىقمىغان ئىكەن.
شۇڭا ئۇ ئايالىغا دەپتۇ :
مەن تۇغۇلۇپ ئاڭلىغان تۇنجى تىل ئۇيغۇرچە ئىدى
يىغلىسام ئاتا – ئانام ئۇيغۇر تىلىدا بەزلەيتى
سۆيەتتى، سىلايتى
ئاپام ئۇيغۇر تىلىدا ئەللەي ئېيتاتتى
ئەللەي تاتلىق ئۇخلىتاتتى، ئاڭلىماي ئۇخلىمايتىم
كېچىچە كۆز يۇممايتىم، قارا بېسىشتىن قورقاتتىم
تۇنجى بولۇپ ئۇيغۇر تىلىدا سۆيگۈنى تۇيدۇم
تۇنجى بولۇپ ئۇيغۇر تىلىدا گۈزەللىكنى سەزدىم
تۇنجى بولۇپ ئۇيغۇر تىلىدا ئەركىنلىك ئىشىتتىم
تۇنجى بولۇپ ئۇيغۇر تىلىدا ئەقىلگە ئېرىشتىم
گەپ قىلىشنى ئۈگەندىم
تۇنجى بولۇپ ئۇيغۇر تىلىدا بىلدۈردۈم ماڭا لازىمنى
تۇنجى بولۇپ ئۇيغۇر تىلىدا ئايان قىلدىم ئاغرىق – زارىمنى
تۇنجى بولۇپ ئۇيغۇر تىلىدا كۆز – كۆز قىلدىم شاتلىقلىرىمنى
تۇنجى بولۇپ ئۇيغۇر تىلىدا بايان قىلدىم مۇھەببىتىمنى
ئۇيغۇر تىلىدا قۇرۇپ چىقتىم پۈتۈن روھىي دۇنيارىمنى
بۇ تىلسىز بۇ دۇنيانىڭ كۆرىسىز گۇمرانىنى
گۆش تىنىم باشقىلارچۈن تەجرىبىخانىغا ئايلىنار
كاللام زېرىكىشلىك گىرامماتىكا كىتابى ۋە لۇغەتكە ئايلىنار
خۇددى بىرسى مېنىڭ ئېغىزىمدا گەپ قىلىۋاتقاندەك
چۈنكى مەن ئۇزۇن يىللار كېيىن
ئانا يۇرتتىن ئايرىلىپ بۇ دۇنيانى ئاندىن بىلدىم
يەنە نۇرغۇنلىغان ئۆزگە مىللەت ۋە تىللار بار
تىل ئۈگىنىش جەريانى ھەمىشە ئايرىلىش ئازابىغا چىرمىشىۋالىدۇ
ئىككىنچى تىلنىڭ ئۆگەيلىكىدىن قۇتۇلغىلى زادى بولمايدۇ
مەن پەقەت مەۋجۇتمەن ئانا تىلىمدا
بىردىنبىر زىمىنىمدۇر، يول يوق ئىشغالغا
ئەركىنمەن مەن پەقەت ئانا تىلىمدا
بىردىنبىر چۈشۈمدۇر، يول يوق بۇزۇشقا.2005-يىل 11-ئاينىڭ 29-كۈنى بىيجىڭ
ئاياللارئاياللار، ئاھ، ئاياللار!
سەن ئاشۇ سۇ سەن بارچە يارىتىلىشتىن ئاۋال قاراڭغۇلۇقتا داۋالغۇپ تۇرغان
سەن ئەڭ دەسلەپكى تېررىتورىيە، جەننەتنى بەدەل قىلىپ ئېرىشكەن
سەن ئەڭ دەسلەپكى ئەسىرىسەن ئەرلەرنىڭ ئۆلۈم بىلەن تېگىشكەن
سەن ئەڭ دەسلەپكى شادلىقسەن جىنايەت ۋە ئازاب بىلەن يۈكسەلگەن.
ئاياللار، ئاھ، ئاياللار!
ئىنسانىيەت مەھرۇم بولدى جەننەتتىن ئاياللار ئۈچۈن
ئىگە بولۇپ ئازابقا سېزىپ يەتتى ئۇلۇغلۇقىنى ئۆزىنىڭ
شۇندىن بېرى ھەم مەھرۇم بولدى ئايالدىن،
ئېرىشكىنى پەقەتلا شارابنىڭ تەكتىدىكى مەستلىك ۋە خام خىيال
ئاياللار خۇددى جۆيلۈشتەك،خۇددى جىنايەتتەك يوشۇرۇندى زۇلمەت ئىلكىگە.
ئاياللار، ئاھ، ئاياللار!
يۇمىلاق شەكىللەرگە تولغان سېنىڭ ئېزىتقۇ تېنىڭ
مەغلۇبتۇر ئۇ يەردە بارچە پەلسەپە
پېتاگوراس ئېيتقان ئىككىنچى رەت ئۆتكىلى بولماس بىرلا دەريادىن
لېكىن سېنىڭ تېنىڭدە
ئوخشىمىغان دەۋرلەردە ۋە باشقا-باشقا جايلاردا
كېسىپ ئۆتكىنىم يەنىلا شۇ بىر دەريا.
ھازىرغىچە ۋۇجۇدۇمدا كۆيۈۋاتقىنى ھەم
سەن يەتتە باشلىق يالماۋۇزدىن سوراپ كەلگەن ئوت.
ئاياللار، ئاھ، ئاياللار!
مەھكۇملۇقتەكلا ئەقىلنى قىلىسەن ۋەيران
تەلۋىلىكنى تۇغ قىلىپ تىكلەپ
سىياسىينى ئايىغىڭدا قىلىسەن پايخان
بېشى بارلارنى باش ئەگدۈردۇق،تىزى بارلارنى تىزلاندۇردۇق. لېكىن
زېمىن، بېسىۋېلىش، بايلىق، ھوقۇق ۋە بۇلاپ – تالاش ھەممىسى يالغان
زوراۋانلىق بىر ۋاسىتە
ئاياللارغا ئەرلىكنى كۆرسىتىدىغان
ئاياللارنى كەمسىتىش، مەغرۇرلۇق ۋە زورلۇق
ئەمەلىيەتتە
يالماۋۇز ناخشىسىئاھ ، خۇدا !
«مەن ئادەممۇ ئەمەسمۇ ؟»
پەيدا بولۇپ باقمىغان بۇنداق خىيال كاللامدا
چۈنكى
مەن ئەزەلدىنلا ئادەم
يەتمىدىم تېخى يوقىلىش مەقامىغا
قورقىمەن
خۇددى پىچاق بىلىگەندە چىققان ئاۋازدەك
ياكى شامالدا لەپىلدىگەن بايراق ئاۋازىدەك
قاغىغان ئۈندىن
قورقىمەن
تارىخنىڭ قاراڭغۇ جايلىرىدا سەن بىلەن ئۇچرىشىشتىن
گاھىدا پەرياد قىلىمەن سەۋەبسىز
گاھىدا قاھ – قاھ كۈلىمەن سەۋەبسىز
ھېچبىر ئادەم يېمەس گۈشۈمنى مېنىڭ
ئۆتكۈزمىدىم يەتتە يىلنى ئېتكاپتا ئۆڭكۈردە
سىناي تېغىغىمۇ چىقىپ باقمىغان
ئىسپات بۇلار ھەممىسى ئادەملىكىمگە
يەنە ئاشۇ خۇنۈك كارىدور
يەنە ئاشۇ مۇزدەك سوغۇق ئېگىز بوي ئايال
پەقەت ئۇلار
كۇچىلاردا تولۇپ يۈرگەن قىزلاردەك
جىنسىي ئەزاسى يوقمىدۇ دېگەن
شۈبھىگە سالالماس كىشىنى
لېكىن
«ئۇلار ئادەممۇ ئەمەسمۇ ؟ » دېگەن
خىيال پەيدا بولۇپ باقمىغان زادى كاللامدا
ئۇلار خۇددىي خىيالي تۇيغۇدەك يېقىن بولسىمۇ
ئۇلار خۇددىي ئۆز تېنىمدەك يىراق بولسىمۇبىراق بىر قېتىم
چوڭ كوچىدا
ئادەملەر توپىنىڭ ئىچىدە
ئادەم ئەمەستەك سېزىپ قالدىم ئۆزۈمنى تۇيۇقىسز
چۈنكى سەن سورىدىڭ مەندىن :
لىۋىڭدىكى ئۇ كىمنىڭ قېنى؟ بېرەلمىدىم مەن جاۋاپ
شۇندىن بېرى
قارا رەڭلىك قان تامماقتا سېنىڭ قاپقارا كۆلەڭگەڭدىنبالىلىقنىڭ يۇلتۇزلار نۇرىغا تولغان ئاسمىنى
چۈشلىرىمدە ئەمدى ئايان بولمايدۇ قايتا
بىراق نېچۈن يەنە
تېخىچە بوينۇڭدا شۇ سەدەپ مارجان
قۇتىلالماي يۈرەمسەن ياكى
ئازاپلىق بالىلىقنىڭ
ۋە ياساپ ئوينىغان ، يامغۇردا قېلىپ ئىرىپ كەتكەن
لاي قونچاقلارنىڭ ۋەھىمىلىك سايىلىرىدىن
قېنى سەندىكى
تۈگىمەس ئەۋلاد قالدۇرۇش ئىستىكى ؟
قېنى سەندىكى
تەشنالىقىمنى قاندۇرغۇدەك قان ؟
قېنى سەندىكى
يېتەلمەسلىك ئۈچۈنلا قىلىنغان ئارمان ؟

كەل ، جىنسىي زوراۋانلىققا گىرىپتار بولغۇچى
شۇملۇقتىن بىشارەت بەرگۈچى شامالدەك
سۈيۈپ ئۆتكىن يۈزۈمنى
ھوقۇشتەك
كېچىلەرنى تىتىرەتسۇن نازلىق ئۈنلىرىڭ

1991- يىلى 23– ماي ئۈرۈمچى

رەقىبلەرئۇلار – رەقىبلەر . مۇرەسسە يوق ئارىدا زادىلا
يول ماڭار بىر – بىرىگە تامامەن قارىشى يۆنىلىشكە
بىراق ھامان بىر كۈنى
پەيدا بولىدۇ ئۇلار چوقۇم بىرلا نوقتىدا
چۈنكى يەر شارى يومىلاقمۇتلەق قاراڭغۇلۇقنى نىشان قىلغۇچى
ۋە
يورۇقلۇققا ماڭغۇچىمۇ قايتماس كەينىگە
بىراق ھامان بىر كۈنى
پەيدا بولىدۇ ئۇلار چوقۇم بىرلا دەۋردە
چۈنكى تارىخمۇ چەمبەر شەكلىدە
فرانز كافكافرانز كافكا ئۆلۈش ئالدىدا
بىر دوستىغا قىلغان ۋەسىيەت
كۆيدۈرىۋېتىش ھەققىدە قوليازمىلىرىنى
خالىمىغان سىرىنى ئاشكارە قىلىشنى نامەھرەملەرگە،
بىراق دوستى قىلغان ئاڭا ئاسىيلىق.
فرانز كافكا
يازغان دادىسىغا تاپشۇرۇلماس خەت،
بىراق ئاشكارىلاپ
قىلدى ئۇنىڭغا ئاسىيلىق پۈتۈن ئىنسانىيەت.
ھەممە ئادەم تونۇپ يەتكەندە يەرنىڭ يۇمىلاقلىقىنى
ئۇ بېرىپ باققان جاھاننىڭ ئەڭ چەت گىرۋەكلىرىگە،
بايقىغان يەرنىڭ چاسا ئىكەنلىكىنى؛
چۈنكى دۇنيانىڭ شەكلى دائىرسىدە ئەمەس گېئومېتىرىيەنىڭ.
رېئاللىقتىن چىنراقتۇر ئۇنىڭ خام خىيالى
شۇڭا گىرىپتار بولغان ئۇ قورقۇنچ كېسىلىگە،
قورقۇنىچ بېسىپ چەكسىز گىرداۋنى كۆرۈپ يەتكەندە.
بۇ يەردىكى ئوبزورلاردا ئېيتىلىشىچە:
گىرىگورىي① ياشىغان بولسا باشقا تۈزۈمدە
ئاۋايلاپ سۆيۈش ۋە سىلاشلارغا ئېرىشەر ئىكەن قۇرۇت بولسىمۇ
چۈنكى قۇرۇت ئىدى ئاشۇ ئوبزورچىلارمۇ.
كافكا دائىم ئاڭلاپ قالاتتى
زىمىننىڭ نالىسىنى ۋە قوياشنىڭ چىرقىرىشىنى،
ئاڭلىيالماس بۇنداق ئاۋازنى ھېچكىم،
چۈنكى ھېچكىم چۈشكۈنلىشەلمەس ئۇنىڭدەك.
مەنمۇ ئاڭلاپ قالغاندىن كېيىن شۇ ئاۋازلارنى
خىيال قىلاتتىم كافكادەك يازغۇچى بولۇشنى
بىراق ئاخىرى ئايلىنىپ قالدىم پەقەت ئۇنىڭ بىر پېرسۇناجىغا.
كافكا ئۈمىدسىز ئەمەس،
ھېچنىمىدىن كۈتمىسە ئۈمىد، ئۈزىلەتتى ئۈمىد نېمىدىن؟
دەل مۇشۇدۇر كافكانىڭ بارلىق ئازابىنىڭ مەنبىئى
مەن كافكانىڭ سوغاق پەريادىنى دائىم سېزىپ
تۇرىمەن. ئۇ ئۆز جاراھىتىگە قەلەمنى سانجىپ
تۆشۈك ئاچقان. شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭ يىرىڭلىق گۈللىرى②
ئۇنىڭ مەخپى سۆيگۈسىدەك
ئىنسانىيەت ئالدىدا يالىڭاچلانغان؛
ۋە باسقۇنچىلىق قىلىنغان. چۈنكى
تەنھالارغىلا خاستۇر پەقەت سۆيگۈ،
سۆيگۈ مۇھتاج خىلۋەتكە سىرغا.
ئۇ ئۆزىنىڭ جىسمانىي ھالىتىدىن ھالقىپ چىقىپ
تەڭرى بىلەن ئالاقىلاشماقچى بولغان سىددىخارتخادەك
ئاياللارنىڭ بېقىنىدىن تۇغۇلغان ئەمەس،
بىراق ئۇ دادىسى تەرىپىدىن خارلانغاندا
ئۆيدىن چىقىپ كەتمەيمۇ
ئەنجۈر دەرىخى ئاستىدا يەتتە كۈننى ئاچ ئۆتكۈزمەيمۇ
بىلگۈچىگە ئايلانغان.
لامالاردەك
سەكراتتا ياتقانلارغا
قانداق ئۆلۈشنى ئۈگىتىشنى بىلەلىگەن.
مەنمۇ ئۆيدىن چىقىپ كەتتىم
ئولتۇرۇپ تارىم دەرياسى بويىدا
يىغلىدىم ئەسلەپ ئۆتۈكەن تېغىنى.③
سەزگۈلەرنىڭ ئېزىقتۇرىشىدىن زادىلا
قۇتىلالمىدىم. ئاخىرى كۆزۈمنى ئويۇپ تاشلاپ
ئۆزۈمنى چاھ ئىچىگە تاشلىدىم
پەرھات تۇرسۇن قېنى دېگەنلەرگە
چاھنىڭ ئىچىدە،
يولداشلىرى يىلان چايان دېگەيسەن…④2003- يىل، نويابىر
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
ئىزاھاتلار:
①گىرىگورىي ــ كافكانىڭ «ئۆزگىرىپ كېتىش» دېگەن ئەسىرىدىكى باش پېرسۇناج.
②كافكانىڭ «يېزا دوختۇرى» دېگەن ئەسىرىگە قاراڭ.
③داۋۇد ئەلەيھىسسالامدىن كېيىن بەنى ئىسرائىل قەۋمى دۇچ كەلگەن چوڭ تۇتقۇنلۇقتا ئۇلار يول بويى ئېيتقان ناخشىدا مۇنداق ئىككى مىسرا بار:
ئولتۇرۇپ بابىل دەرياسى بويىدا
يىغلىدۇق ئەسلەپ زىئون تېغىنى.
ئون ئىككى مۇقام تېكستلىرىگە قاراڭ.
مومىياچىرىمەي كەلدى مومىيالار نەچچە مىڭ يىللاپ
توختىماستىن ئىچىپ كەلگەچ مېنىڭ قېنىمنى
قەدىمىي قەبرىستانغا كىرگەن ئېكىسپىدىتسىيچى
ئېزىقتى سانسىز سىرلىق بەلگىلەرنىڭ ئارىلىرىدا
ھازىرقى دەۋردە پەقەتلا بەلگىلەربىز ھەممىمىز
ئېزىقىدۇ ئارىمىزدا ئەرۋاھلار
ئاۋانگارت شەپەرەڭلەر
يول باشلايدۇ چەكسىز زۇلمەت ئىچىگە قاراپ
قالاق پەرۋانىلار
يول باشلايدۇ كۈيۈپ تۇرغان ئوتنىڭ ئىچىگە
ئۈچىنچى خىل تاللاش يوق
يول تاپالمايمىز ئوتتۇرىسىدىن يالقۇن بىلەن قاراڭغۇلۇقنىڭبىز چوقۇنغان ئاسماننى توسۇۋالدى قاغىلار
تىتىرىدىم سايىسىدا ئۇلارنىڭ . جانلىقلار ئىچىدە
تارىخى ئەڭ ئۇزۇن جانىۋار چىۋىن
بىراق ئۇ تۇتىم بولۇپ باقمىغان . چىرقىرايدۇ
كېپىنەكلەر قىيامەتتىن بېرىپ بىشارەت
ئۇلار گۇمران سالاھىيەت ۋەسۋەسسىدىن
جىمجىتلىقتىن قورقىدۇ تاۋاپ قىلغۇچى
چۈنكى مەھرۇم بولىدۇ ئۇ بارچە تاللاش پۇرسەتلىرىدىن
بىراق مەن سەرسان مامكاپمەن، شامال مېنى ئۇچۇرار ھەريان
قارغىلىش، ھاقارەتكە ئۇچراش ، سۈيقەست ۋە تەھدىت
بىزنىڭ بىردىنبىر بايلىقىمىز مانا بۇلار ھەممىسى
شۇندا مومىيالار تىرىلىدۇ خۇددى ۋابادەكتوسىۋالدى كۆزلىرىمنى قاغىلارنىڭ سايىسى
كۆرەلمەيمەن قانسىراپ كەتكەن قۇياشنى
بەكمۇ ئازاپلىق ئەڭ ئاخىرقى تاللاش باسقۇچى
مومىيالار ئايان بولار شۇ چاغدا
ئىسسىق قانغا ئىگە ئىدى ئاشۇ تەنلەر ئىلگىرى
قاغىغىن مۇھەببەتنى، نەزىر قىلىپ
ئېقىت ئىسسىق قېنىمنى. زەھەرلىك
قورقۇنۇچلۇق چۈشلەرنى توقۇغۇچى ئۆمۈچۈكلەر

سەرسان مامكاپمەن، شامال مېنى ئۇچىرار ھەريان
سەرگەردانمەن ئاسمان بىلەن ئارىسىدا زېمىننىڭ
خالىمايمەن قاراڭغۇلۇق ئىچىدە غايىپ بولۇشنى
خالىمايمەن لاۋۇلدىغان ئوت ئىچىدە مەڭگۈ كۈيۈشنى
سەرگەردانمەن گۈلخان بىلەن ئارىسىدا زۇلمەتنىڭ
بىراق سەندەك قورقمايمەن قاراڭغۇلۇقتىن
قورقمايمەن سوغۇق تۇپراقتىن
شۇڭا مومىيا بولغۇم يوق ھەرگىز
پەقەت
پەقەت مەڭگۈ ئاخىرلاشماس تاللاشلار ئۈچۈن

2004- يىل 7- يانۋار ئۈرۈمچى

دەرۋىشباش سۆڭىكى قۇياشقا قاقلانغان ئاسىي
چۆچەكلەرنىڭ چۆللۈكلىرىدە
يېقىنلاشساڭ ئوتقا قانچىلىك
بارار سايەڭ زورىيىپ شۇنچە
بىرلىشىپ كەت شۇڭا ئوت بىلەن
چۈنكى سەن ئۆتكۈزەلەيدىغان بىردىنبىر گۇناھ
خام – خىيال قىلىش
تەلۋىلىكنىڭ ئېزىقتۇرىشىغا
ھەقىقەتەن قىيىندۇر بەرداشلىق بېرىشسەن سۇدىن قورقىسەن. چۈنكى
ئۆلگىلى تاس قالغان ئىدىڭ تۇنجۇقۇپ
باش سۈيىنى ئىچىۋىلىپ قورساقتىكى چېغىڭدا
شۇڭا سەن تاللىغان دەرۋىشلىكنى سۇسىز چۆللەرنى
تەلۋىلىكىڭ تۇتقاندا ھەتتاكى ئوتنى
تۇغۇلۇپلا كۆنگەن قېچىشقا
قېچىپ چىققاندىن كېيىن قورساقتىن
باش سۈيىدىن قېچىش بىلەنلا
ئۆتكۈزدۈڭ پۈتۈن ئۆمرۈڭنىئوت ۋە سۇنىڭ ئۇچرىشىشىدىن
بۇلغانمىغان ئالتۇن رەڭلىك قۇم
قىزلىقتەك پاك، پاكلىقتەك مەۋھۇم
قاراقچىلارنىڭ دەپسەندىسى، ئاقتى قىلىنىش ۋە ياللۇغ
ئاشۇ چۆل ئۈچۈن ئەرزىيدۇ چوقۇم .

قاچقىن سۇدىن !
چاك – چاك بولۇپ يېرىلسۇن تەنلىرىڭ
قەدىمىي شەھەرنىڭ خارابىسىدەك
زىيارەت قىلسۇن سۆڭەكلىرىڭنى
كارۋانلارنىڭ ئاتەشلىرى .

2004- يىل مارت ئۈرۈمچى

چۆل ئەپسۇنلىرىچەكسىز چۆل ھەممىنى يۇتۇپ كېتىدۇ . بىزگە قالغىنى
پەقەتلا ئاشۇ ئەقلىيەلەر ئۆلۈمدەك سىرلىق ھەم چەكسىز
بۇ ئەقلىيەلەر بىزنى تۇنجۇقتۇرماقتا. ئۇنىڭ ۋەھىمىسىدە
چوڭ بولغان بىر ئەۋلاد
يۈزلىنەلمەس قاراڭغۇلۇقتىكى
ھاياتتەكلا ئۆزگىرىشچان، ئىدراك قىلىش قىيىن بولغان بىشارەتلەرگە
ئاھ ، ئانار گۈلى ، ئاھ مەن قاچقۇننىڭ پاناگاھىم
قايتىپ چىق تەپەككۈرنىڭ ۋەھىمىسىدىن
قايتىپ چىق زۇلمەتنىڭ تەسەللىسىدىنئىستەيسەن بارچە كىشى تەرىپىدىن تاشلىۋىتىلىشنى
قېچىپ بېرىپ پۈتۈنلەي ناتۇنۇش بىر شەھەرگە
چۈشكۈنلىشىش خۇمارىڭنى قاندۇرغىدەك شەھەرگە
ھەر بىر كوچا، ھەر بىر بۇلۇڭ
ئېلىپ كەلگەن ناتۇنۇشلۇقتىن مەست بولۇشنى
بىراق بۇلار ئۆزگىرىدۇ ئەتىلا، خۇددى رېئاللىقتەك
ئاھ ، ئانار گۈلى ، ئاھ ، مېنىڭ جىنايىتىم
قايتىپ چىق قاراڭغۇ ئوبراز ئىلكىدىن
قايتىپ چىق ئاۋال جازا ھۆكۈم قىلىنىپ ئاندىن ئۆتكۈزگەن جىنايەتتىنقاراپ باق ئەينەككە، كۆرگىنىڭ نېمە ؟
ئۇ سەن ئەمەس، كىچىكلىتىلگەن كۆرۈنىشى قاراڭغۇلۇقنىڭ
سەن مېنىڭ سۆيگىنىم، مېنىڭ بىردىن بىر زۇلمىتىم
سەن ئويغۇنۇش مۇمكىن بولمىغان چۈش
ئەجدادىمىز بىزنى قاغاپ سورىغان توپا
ئۇچۇپ كىردى ئىسپىرىتتىن قۇرۇلغان قاراڭغۇلۇققا
تەلۋىلەرچە يېلىنجاتتى سۇدىكى ئانار گۈلىنى
دېدىڭ : ئۇندا تاپتىم مەڭگۈلۈك شەبنەم
قايتىپ چىق زىمىننىڭ بالا ياتقۇسىدىن
قايىتىپ چىق شۇ ئەنجۈر دەرىخى ئاستىدىن

تاپالامسەن زادى سەن مېنى ؟ ھەر قانداق بىشارەت
ساڭا كۆرسىتىپ بېرەلمەس نىشان
تۆنۈگۈنكى قارا بوران كۆمۈۋەتتى بارچە ئىزلارنى
قۇم ئىچىدە قالدى قان ئىزى
ئانار گۈلى كۆيمەكتە جەننەت ئىچىدە
چۈنكى سايىسى يوق پەقەتلا ئوتنىڭ
ئاھ ، ئانار گۈلى ، ئاھ ، مېنىڭ چەكسىزلىكىم
قايتىپ چىق زىمىننىڭ بالا ياتقۇسىدىن
قايتىپ چىق شۇ ئەنجۈر دەرىخى ئاستىدىن

سەن مېنىڭ سۆيگۈنۈم، ئۇرۇقلايمەن دەپ
ھەتتا سۆڭەكلىرىڭمۇ كەتتىمۇ يوقاپ ؟
ئايلىنىپ ئاخىرى زەھەرلىك يىلانغا
ئاستىمدا دەريادەك لۆمشىيدۇ تېنىڭ
تاپالامسەن زادى سەن مېنى ؟
مەن ئاشۇ دەريادىكى ئۈن سېلىپ يىغلىغان سايە
ئاھ ، ئانار گۈلى ، ئاھ ، مېنىڭ ئاخىرقى تەلۋىلىكىم
قايتىپ چىق ئىبلىسنىڭ يۇرۇقلۇقىدىن
قايتىپ چىق تەڭرىنىڭ قاراڭغۇلىقىدىن

بىلمەيمىز ، ئۇيۇننىڭ رىژىسسورى كىم ؟
يوق بۇندا بىزنىڭكى سەھنە سۆزىمىز
بىز بۇ يەردە پەقەتلا جابدۇق
كۆيۈش ــــ بىزنىڭ بىردىن بىر قاتىللىق قۇرالىمى
ئامالسىزمىز ئۆزىمىزنى تۇتىۋېلىشقا
ئاھ ، ئانار گۈلى ، ئاھ ، مېنىڭ ئىدراكىم
قايتىپ چىق ، سۆيگۈنىڭ تۇنجۇقتۇرىشىدىن
قايتىپ چىق ئازابنىڭ مەپتۇنلىقىدىن

2004- يىل 25- نويابىر. ئۈرۈمچى

زاۋالدا ئۇخلىغۇچىقورقۇنچ ۋە غەزەپ گۇمران قىلغان
ئىمزاسىز خەت يازغۇچىنىڭ سالاھىيىتىنى
چىڭدالماقتا ئارخىپ خالتىسى
يۈرەك تىقىلمىسىغا گىرىپتار بولغۇچىنىڭ يۈرىكىدەك
يېزىشماقتا ئۇلار توختىماي مېنىڭ جىنايىتىمنى
گويا زاۋالدا ئۇخلىغان ئادەمنىڭ مېڭىسىگە گۇگۇم سىڭىپ كىرىپ
راك ھۈجەيرىسى ياكى قاتناش ھادىسىسىنى توقۇپ چىققاندەك
ئايالىم ھاجىگۈلدىن كەلگەن تېلىفۇن مېنى ئويغۇتىۋېتىدۇ
تۇيۇقسىز تارتىپ چىقىدۇ مېنى چۈشسىز قاراڭغۇ ئۇيقۇدىن
دادا! دەيدۇ ئوغلۇم
ئۇ بىلىدۇ كۆرۈپ باقمىغان بوۋىسىنىڭ ئىسمىنى
مانا بۇ مېنىڭ بارلىق يورۇقلۇقۇم
تېلىفۇن سىمىنىڭ يەنە بىر ئۇچىدىكى ئوغلۇمنىڭ
قاراشلىرى دادامغا، مېيىقىدا كۈلۈشلىرى مومامغا ئوخشايدىغان چىرايىدىكى
ئىپادىلەرنى ئىنچىكە تەسەۋۇر قىلىمەن
زاۋالدا ئۇخلاپ قالغاندا
پەيدا بولۇشتىن ئاۋالقى ۋە يوقۇلۇشتىن كېيىنكى قاراڭغۇلۇق
تۇيۇقسىز كەلگەن ۋەھىمىدەك تېنىمنى جانسىزلاشتۇرغاندا
ئوغلۇمنىڭ تاتلىق ئاۋازى ماڭا ئىككى قاراڭغۇلۇقنىڭ ئارىسىدىكى چەكسىزلىكنى كۆرسىتىدۇ
زاۋالدا ئۇخلاپ قالغان ئىبراھىمنىڭ چۈشىدە
ئايان بولغىنى ئىككى مىڭ يىللىق سەرسانلىق
بىراق مەن ئۇنداق ئۇلۇق ئەمەس
پۈتۈن مىللەتنىڭ تەقدىرىنى چۈشىيەلمەيمەن
مېنىڭ چۈشىيەلەيدىغىنىم پەقەتلا ئۆز تەقدىرىم
ئوغلۇم خۇددى تاڭدەك بۇ چۈشتىن ئويغۇتىدۇ.
تارىم دەرياسىپەرھات تۇرسۇن
خۇددى تارىم سۈيىدەك،
بىز مۇشۇ يەردە باشلانغان،
مۇشۇ يەردە تۈگەيمىز،
بىز ھېچ يەردىن كەلمىگەن،
ھېچ يەرگە بارمايمىز.
ئەگەر خۇدا ياراتقان بولسا ئىنساننى.
بىزنى خۇدا مۇشۇ يەرگە ياراتقان.
ئەگەر ئادەم ئۆزگەرگەن بولسا مايمۇندىن،
بىز ئۆزگەرگەن مۇشۇ يەرلىك مايمۇندىن.
سەكراتتىكى ۋەسىيەتتەك،
ئۈزۈك-ئۈزۈك چىقىرىۋېتىلگەن قاندەك سانسىز ئېقىنلار،
تارىم،
ئەي ئۇزاقتىن-ئۇزاق تىلىنغان يارا ئېغىزى،
قاچان ئېقىپ تۈگەيدۇ سېنىڭدىكى قان؟
ئىرقىي ئىزلاردەك گاھى يوقىلىپ گاھى پەيدا بولىسەن،
سۇلالىلەردەك گاھى جاھانغا ھۆركىرەپ گاھى ئۆچىسەن،
بىراق بۆرىدەك ھۇۋلىغان تاغلار،
جاكارلايدۇ ئۆچكەن ھەممىنى ئون سەككىز مىڭ ئالەمگە.
بىراق ھېچكىم چۈشەنمەيدۇ ئۇنىڭ تىلىنى،
كۈچلۈك پەرىشتىلەر، يورۇق تەڭرىلەر،
قۇياشنى تۇغ قىلىپ قادىغان كۆككە.
ئۇ-ئەسىرلەر باشلانغان چاغدا.
چوققىدىكى قىيا تاشلاردا قالغان قان ئىزى.
سىرغىپ چىقىسەن ئاشۇ تاشلار ئارىلىرىدىن.
ئاشۇ قۇياش توزۇپ كەتتى.
يۆتكەپ كېتىلگەندىن كېيىنكى مۇقەددەس تاغ،
بىر تال تاش بىر تال تاشتىن ئاستا-ئاستا،
سېنى گاندون قۇرۇتالمايدۇ.
ئەي، تامچە-تامچە قان ئىچىدە جۇلالىغان گۈل،
يۈكۈنۈپ سەجدە قىلىدۇ مەنزىلسىز سەيياھ،
ئۇماينىڭ مەڭگۈلۈك كۆپىيىش كۈچىگە،
سېنى جىنسىي كېسەللەر بۇلغىيالمايدۇ.
ئەي، كارۋانلار تاشلاپ كەتكەن گۈلخان يالقۇنلىرىدا.
مەخپىي ئېچىلغان زەڭگەر رەڭلىك گۈل.
تەسمۇ ئەجەبا ھاياتلارنىڭ قېنىنى تەكشۈرۈش،
نەچچە مىڭ يىل بۇرۇنقى جەسەتلەردىنمۇ،
ئىزدىسەك بىزنىڭ كېلىپ چىقىشىمىزنى.
تېرىمىزنىڭ رەڭگىنى ئىزدە تەكلىماكان بارخانلىرىدىن،
قېنىمىزنىڭ تەركىبىنى ئىزدە تارىم سۈيىدىن،
خۇددى تارىم سۈيىدەك،
بىز مۇشۇ يەردە باشلانغان، مۇشۇ يەردە تۈگەيمىز.
ئاي تولغان كۈنىدادام چالغان دۇتار ئاۋازى
ھويلىمىزدىن كەتمىدى تېخى
ھۇۋلايمەن سېنىڭ ئاۋازىڭدا ھەر ئاي تولغان كۈنى
دادام قازا قىلىپ كەتكەندىن بېرى.
سېپىللارغا تەنھا ھۇجۇم قوزغايمەن
ئۆزۈمنى تۇتۇۋالالماي
تەلۋىلەرچە چىقىپ كېلىپ كىشىلەرنىڭ خىياللىرىدىن،
چۈنكى چاقىرىدۇ مېنى
باشقىلارغا شۇملۇق بولۇپ تۇيۇلغان سېنىڭ ئاۋازىڭ.ئاي تولمىدى
تاشلاندۇق تۈگمەندىن چىققان مەشئۇم ئاۋازدەك
تېنىمىزگە قاراپ ئاقتى
ئۆزىنىڭ دۆتلىكىدىن پەخىرلىنىدىغان قەدىمىي يىلان.
سۈرتىۋەتمەي تۇرۇپلا ئاغزىدىكى ئادەم قېنىنى
ئاشۇ يىلان دائىم ياۋايى دەپ ئاتايدۇ بىزنى.
ياۋايى ئەمەسلىكىڭنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن
جاراھەتلەر بىلەن زىننەتلىدىڭ يۈزلىرىڭنى سەن.كېچىچە قۇرۇق دەريا قىنىدا ياتقان
ئەتىسى بىر گاچا تىلەمچى تەرىپىدىن بايقالغان
دادامنىڭ
ھېچكىم بىلمەيدۇ قاچان جان ئۈزگىنىنى.
ھازىرغىچە ئېقىپ توختىمىدى بەلكىم دادامنىڭ قېنى،
بەلكىم مەڭگۈ ئاي تولمايدۇ ئەمدى.
كۆرۈپ ھوزۇرلىنىشقا ئادەتتىن تاشقىرى بېرىلگۈچىنىڭ
ئاجىزلىشىپ كەتكەن كۆزىدە كۆرۈنگەن
خىيالىي كۆرۈنۈشتۇر كۆكتىكى تولغان ئاي.
خىيالىي ئاۋاز ھەم ھۇۋلىغان ئاۋاز.

كىمنىڭ ئاۋازى ئۇ دالىلارغا
مۇزدەك سوغاق زوراۋاملىقلارنى بەخش ئەتكەن؟
نېمىنىڭ ئاۋازى ئۇ تاغدىن چۈشۈپ
بىر مىللەتنىڭ ھىدىنى يىراقلارغا ئېلىپ كەتكەن؟

ئۇ سېنىڭ ئاۋازىڭ ئېچىرقاپ ئۆلەي دەپ قالغان
پۇراش سېزىمى ئېشىپ كېتىپ
مەۋجۇت بولمىغان پۇراققىمۇ ئەگىشىپ
دالىلارنى كېزىپ ئۆتكەن.
ئۇ مېنىڭ ئاۋازىم
قانغا ئوخشاش خۇشبۇي پۇرىغان
زىمىننىڭ كۆپىيىشىگە قۇربانلىق قىلىنغان.

ئىككىمىز بىللە
باستۇرۇپ كىرىمىز
سوغاق ئۇيقۇدا ياتقان شەھەرلەرگە،
شەھۋەتتىن تولغىنىۋاتقان ھاۋزىلارغا،
قوغۇشۇندەك ئېغىرلاۋاتقان قىشلاقلارغا.

2011- يىل ئۆكتەبىر

باشلىقنىڭ ئايالىكارۋىتىنىڭ بېشىدىكى تومپوچكا ئۈستىگە
لىقلا دورا تىزىۋالغان. ئوخشاپ قالغان خىياللىرىمۇ
دورا كومىلىچى ئەمەس چاشقان مايىقى تولغان كامارغا.
مۇھەببەتتەك ئاستا ئاستا ئېرىيدۇ ئۇلار
غەزەپ بىلەن لىق تولغان ئاشقازان كىسلاتاسىدا.
تەشنا ئۇ غۇۋالىشىشىغا قارا ئۆت سۇيۇقلىقى
ئېشىپ كېتىش پەيدا قىلغان تەپەككۈرىنىڭ.
ئادەملەر قىستاپ ھېس قىلدۇرغان يالغۇزلۇق
چىقارمايدۇ ئۇنى دائىم ياتاق ئۆيىدىن.
ئورنى يوق ئېرىگە نەپرەتلىنىشنىڭ
ھېچ سەۋەب يوق ئۆچ كۆرۈشكە خىزمەتكارىنى
لېكىن
ھېس قىلىدۇ بىرەر نەرسىگە غەزەپلىنىش لازىملىقىنى.
نېمىگە قارىتىشنى بىلەلمىگەن نەپرەت
خۇمار قىلىپ قويدى ئاخىرى ئۇنى دورىغا.
تۇراقسىز كەيپىياتى ھېس قىلدۇرماس ھەتتا
ئاشنىدارچىلىقنىڭ جىنايەتلىك لەزىتىنىمۇ
ئۇيقۇ دورىسى پەيدا قىلغان خېمىيىۋىي چۈش.
پايدىلىنىپ ئۇنىڭ شەھۋانىيىتىدىن باشقىلارنى خىزمەتكە
ئورۇنلاشتۇرۇپ پۇل تاپقىلى بولمايدۇ ئەمدى.
شۇڭا پەقەت قاندۇرۇش كېرەك دۈشمەنلىشىش ھەۋىسىنىلا
دېرىزىدىن چۈشكەن ئېغىر گۇگۇمنىڭ بېسىپ كېلىشى
ئىتتىرىدۇ ئۇنى دائىم مەستلىك ئىچىگە
چاچلىرى چۇۋۇلغان يۈزلىرى قانسىز
بارماقلىرى ئارىسىدا تىترەيدۇ ئۆچۈپ قالغان تاماكا.
ئۇنىڭغا كېرىكى ئۆزىنى قەتئىي
قۇتۇلغىلى بولمايدىغان ئەھۋالغا چۈشۈرۈپ قويۇش
ئەنسىرەيدۇ ئۇ، پۇشايمان قىلىپ
ئۆز قارارىدىن يېنىۋېلىشتىن. قورقىدۇ
نەرسىلەر قالايمىقان تاشلىنىپ ياتقان
دورىلارغا تولغان ئاشۇ ئۆيىدە ئۇيقۇدىن ئويغىنىشتىن.2008- يىل 6- ئاپرېل
Kız kaçırmak (Turkish)
Ferhat TursunMikrop oluşturur sevgi tenimde,
İhtiyacın var bir kerelik amaçsız sefere.
En mükemmel seferdir amaçsız sefer,
Aşmak istersin tüm bekleyişleri,
Tahrip etmek istersin tüm izahları,
Kaçıp kurtulmak istersin tüm umutlardan.Zeminsiz hatıralarında kaldığı ancak
Asabı pörsük bir gözün nuru.
Ve guguk kuşunun hüzünlü sesi uyandıran,
Soyunu sürdürme hayalinin tenindeki zehri.Yol boyunca sen muhakkak rast gelirsin,
Bulutların şekilleri veren vahiye.
Dağların sesi veren bişaretlere,
Yol boyunca sen muhakkak rast gelirsin,
Geceyi geçen şu kumluktaki,
Rüzgârın ilahi görünümüne.

Seyredersin ateşe verenin,
Ateş yaktığındaki delice şiddetini,
Ve çırılçıplak ateşin arsızca sevişmesini.
Korkarsın suyun derinliğinden,
Kışkırtır teninde karanlık,
Bilemezsiniz geldik nereye?
Ama sen dedin ki: erdik menzile,
Ben dedim: kaçmanın amacı asla
Kurtulmak değildir, çaresiz kalmaktır daha.

Türkçe çevri: Enver Hamit (aypalta)

قىز ئېلىپ قېچىشمىكروب پەيدا قىلار سۆيگۈ تېنىمدە،
سەن مۇھتاجسەن بىر قېتىملىق نىشانسىز سەپەرگە.
ئەڭ مۇكەممەل سەپەردۇر نىشانسىز سەپەر،
سەن ھالقىپ كەتمەكچى بارچە كۈتۈشتىن،
سەن بۇزۇپ تاشلىماقچى بارچە ئىزاھنى،
سەن قېچىپ قۇتۇلماقچى بارچە ئۈمۈتتىن.
ئارقا كۆرۈنۈشسىز ئەسلىمەڭدە قالغىنى پەقەت،
نېرۋىسى يىگىلەپ كەتكەن بىر كۆزنىڭ نۇرى.
ۋە كاككۇكنىڭ دەرتلىك ئاۋازى قوزغاتقان،
كۆپىيىش چۈشىنىڭ تېنىڭدىكى زەھىرى.يول بويى سەن چۇقۇم قالىسەن ئۇچراپ،
بۇلۇتلارنىڭ شەكىللرى بەرگەن ۋەھىگە.
تاغلارنىڭ ئاۋازى بەرگەن بىشارەتلەرگە،
يول بويى سەن چۇقۇم قالىسەن ئۇچراپ،
كېچىنى كېسىپ ئۆتكەن شۇ قۇملىقتىكى،
شامالنىڭ ئىلاھىي سالاپىتىگە.

تاماشا قىلىسەن ئوت قويغۇچىنىڭ،
گۈلخان ياققاندىكى تەلۋىلەرچە زوراۋانلىقىنى،
ۋە قىپ-يالىڭاچ ئوتنىڭ ھاياسىز پومىداقلىشىنى.
قورقىسەن سۇنىڭكى چوڭقۇرلىقىدىن،
قۇتراتقۇلۇق قىلىدۇ تېنىڭدە قاراڭغۇلۇق،
بىلمەيسىز كەپ قالدۇق زادى قەيەرگە؟
بىراق سەن دېدىڭكى: يەتتۇق مەنزىلگە،
مەن دېدىم: قېچىشنىڭ مەقسىتى ھەرگىز،
قۇتۇلۇش ئەمەس بەلكى تېخىمۇ ئامالسىز قېلىش.